شبکة های کامپیوتری از 4 جزء اصلی تشکیل می شوند :

Server : سرویس دهنده.

Client : سرویس گیرنده .

Communication Media : محیط انتقال (مثلاً کابل یا بی سیم)

Protocol : مجموعة قوانینی که با رعایت آنها سرویس دهی در شبکه برقرار می‌شود .

تقسیم بندی شبکه‌های کامپیوتری از نظر ابعاد و گستردگی فیزیکی

LAN , MAN, WAN         


شبکه‌های محلی ، Local Area Networks = LAN :

همانطور که از اسم شبکه های محلی  پیداست فاصلة اجزا در این شبکه‌ها کم بوده و همه نزدیک به یکدیگر قرار دارند در زیر چند مثال از این شبکه ها ارایه شده است

شبکه‌ای متشکل از 2 کامپیوتر که با یک قطعه کابل به فاصلة 100 متر آنها را به یکدیگر وصل کرده‌ایم .

شبکة کامپیوتری یک ادارة کوچک واقع در یک ساختمان متشکل از 20 کامپیوتر فعال (Active Node) .

شبکة کامپیوتری یک سازمان واقع در 5 ساختمان نزدیک بهم با 500 گره فعال (Active Node) .

شبکة کامپیوتری یک برج 110 طبقه با 5000 سیستم فعال (Active Node) .

شبکه‌های گسترده ، Wide Area Networks = WAN :

 فاصلة اجزا در این شبکه‌ها نسبت به LAN طولانی‌تر است بطوریکه از نظر حسی دیگر نمی‌توان آنها را نزدیک به یکدیگر تصور کرد :

مثال 1 : شبکه‌ای متشکل از 2 کامپیوتر که بوسیلة مودم از طریق خطوط مخابرات به یکدیگر متصلند .

مثال 2 : مجموع 2 شبکة محلی که هرکدام واقع در ساختمان مختص به خود به فاصلة 10 کیلومتر از یکدیگر قرار دارند. یکی از ساختمانها واقع در مرکز شهر و دیگری در حاشیة غربی آن بوده و ارتباط آنها از طریق خطوط مخابرات یا روشهای دیگری مانند بی‌سیم برقرار شده .

مثال 3 : شبکة کامپیوتری شعبه های مختلف یک بانک در شهر.

مثال 4 : شبکة کامپیوتری آموزش و پرورش واقع در تهران و شهرستانها .

مثال 5 : شبکة اینترنت .

 شبکه‌های فرا منطقه‌ای ، Metropolitan Area Networks = MAN :

این شبکه که در ترجمه‌های فارسی به شبکه‌های شهری نیز معروفند از نظر وسعت مابین LAN و WAN قرار دارند .

مثال 1 : برخی ترجیح می‌دهند که مثال 3 از شبکه‌های WAN  را MAN اطلاق کنند .

مثال 2 : یک مجموعه بزرگ صنعتی یا نظامی واقع در محدودة 30 کیلومتر مربعی که از سوله‌های متفاوت تشکیل شده و در هر سوله یک LAN موجود است . به مجموع شبکه‌های این کمپ نیز می‌توان واژة MAN را اطلاق کرد .  البته در این مثال چندین شبکة LAN داریم که در یک کمپ واقع شده‌اند لذا برخی (از جمله کمپانی معروف Cisco) ترجیح می‌دهند از واژة Campus LAN یا Campus Area Networks = CAN استفاده کنند .

به هر حال به نظر می‌رسد تقسیم بندی LAN و WAN کافیست .

تقسیم بندی شبکه‌های کامپیوتری از نظر مدل سرویس دهی ( Peer-to-Peer , Server-Based)

مفهوم Server و   Client: سرویس دهی در یک شبکه به وسیله ی سیستمهایی صورت می‌گیرد که در اصطلاح سرویس دهنده(Server) نامیده می‌شوند . سیستمهایی که از این سرویسها استفاده کننددر اصطلاح سرویس گیرنده (Client)نامیده می‌شوند برای سرویس گیرنده ها اصطلاح workstation  نیز به کار می رود.

 شبکه Server-Based:

 اگر در یک شبکه تعدادی از سیستمها فقط در نقش سرویس دهنده و تعدادی فقط در نقش سرویس گیرنده ظاهر شوند در آن صورت می‌گوییم مدل سرویس دهی آن شبکه Server-Based (به اختصار SB) است.

شبکه  Peer-to-Peer:

 اگر در شبکه‌ای ، سیستمها همزمان علاوه بر ارایة سرویس ، از سرویسهای بقیه هم استفاده کنند یا بعبارتی بطور همزمان هم سرویس دهنده باشند هم سرویس گیرنده در آن صورت می‌گوییم مدل سرویس دهی در آن شبکه Peer-to-Peer است (به اختصار PtP)

در مدل SB تجمع سرویسها روی سرویس دهندهs بوده و سرویس گیرنده ها هیچگونه سرویسی ارایه نمی‌دهند اما در مدل PtP هر سیستم می‌تواند علاوه بر دریافت سرویس  خود سرویس دهنده نیز باشد یعنی هر کامپیوتر هم سرویس گیرنده و هم  سرویس دهنده است.

در یک سایت تعدادی از سیستمها فقط سرویس دهنده و بقیه فقط سرویس گیرنده هستند . مدل سرویس دهی SB است اما در یک سایت دیگر هرکدام از کاربران منابعی مانند پوشه ها یا چاپگرها را برای بقیه به اشتراک گذاشته‌اند . مدل سرویس دهی PtP است .

فرض کنید در ایرانشهر تعدادی مغازه و مراکز خدماتی وجود دارد و تعدادی مشتری و استفاده کنندة این خدمات هستند . مدل سرویس دهی آنها SB خواهد بود.

مزایا و معایب هریک از مدلهایSB , PtP  

در مدل SB چون تمرکز سرویسها فقط در نقاط مشخصی است یعنی سرویس دهنده ها بنابراین مدیریت سرویس ساده‌تر است . این مدیریت شامل کنترل دسترسی و امنیت ، نحوة ارایه ی سرویس به کاربران ، مونیتورینگ سرویس و چگونگی بهره‌برداری از آن و پارامترهای دیگریست که براحتی می‌توان آنها را در سرویس دهنده  ها کنترل کرد در صورتیکه انجام این عملیات در مدل PtP پیچیده است ، چرا ؟ بعنوان مثال تصور کنید در یک شبکه حدود 700 سیستم داشته باشیم که مدل سرویس دهی آنها PtP باشد ، یعنی باید روی 700 سیستم عملیات های فوق را انجام دهیم ! که عملی هزینه‌بر و کسل‌کننده است.

مدل Server Based :

مزیت : مدیریت جامع و متمرکز . مناسب برای استفاده در شبکه‌های متوسط و بزرگ .

عیب : چنانچه سرویس دهنده دچار مشکل شوند چه اتفاقی می‌افتد ؟ سرویس دهی در کل شبکه دچار اختلال می‌شود . راه حل این عیب را بعداَ در مبحث Fault-Tolerance اشاره خواهیم کرد .

مدل Peer-to-Peer :

مزیت : چون مجموعة سرویسها در نقطة خاصی متمرکز نشده‌اند بلکه احتمالاَ در نقاط مختلفی از شبکه پراکنده هستند بنابراین در صورت بروز مشکل ، سرویس دهی به صورت ناگهانی دچار اختلال کلی نمی‌شود .

عیب : مدیریت آن پیچیده بوده و هنگامی عملی است که تعداد سیستمها زیاد نبوده (شبکه‌های کوچک) یا اینکه کاربران در مورد نحوة اشتراک گذاری منابع و مدیریت سرویسها آموزشهای لازم را دیده باشند .

طبقه‌بندی محصولات Microsoft در زمینة سیستم عامل ها

شرکت مایکروسافت بطور کلی در مورد سیستمهای عامل، 2 دسته محصول ارایه کرده‌است:

سیستم عاملهایی که برای نصب و کاربرد در سرویس گیرنده.

سیستم عاملهایی که برای نصب و کاربرد در سرویس دهنده   .